اگر در حال یادگیری زبان انگلیسی هستید، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید به آن مسلط شوید، «ضمیر» یا Pronoun است. اما Pronoun چیست؟ چه نقشی در جمله دارد؟ چه انواعی دارد؟ و چگونه می‌توانیم از آن به‌درستی استفاده کنیم؟ در این مقاله با زبانی کاملاً ساده، به تمام این سؤالات پاسخ می‌دهیم و با مثال‌های کاربردی و ترجمه فارسی، این مبحث مهم گرامر را برای شما روشن می‌کنیم.
ضمیر چیست؟
وقتی می‌پرسیم «ضمیر چیست؟» یعنی می‌خواهیم بدانیم ضمیر چه نقشی در جمله دارد. طبق تعریف‌ها:
- ضمیر واژه‌ای است که به جای اسم (noun) یا گروه اسمی (noun phrase) استفاده می‌شود تا از تکرار اسم جلوگیری کند.
- به عبارت دیگر، ضمیر می‌تواند به شخص، حیوان، چیز، یا مفهومی که قبلاً در جمله یا متن آمده است، اشاره کند.
- مثلاً در جمله «The train was late, it had been delayed» قطار دیرکرد، به تعویق افتاده بود، واژه it به «the train» اشاره دارد و از تکرار اسم جلوگیری می‌کند.
بنابراین یکی از کلیدهای درک ضمایر این است که بدانیم: ضمیر معمولاً جایگزین اسم یا عبارتی است که قبلاً در متن آمده یا قابل استنباط است.
وقتی به زبان فارسی فکر می‌کنیم، ضمایر مانند «او»، «آن»، «آنها»، «خودِش» و غیره هستند، در انگلیسی هم همین نقش را دارند (مثل he, she, it, they و …). پس اگر بخواهیم به شکل خلاصه بگوییم: ضمیر چیست؟ واژه‌ای است که به جای اسم می‌آید تا جمله روان‌تر و از تکرار جلوگیری شود.
چرا ضمایر مهم هستند؟
در زبان انگلیسی و به طور کلی در ارتباطات نوشتاری یا گفتاری، ضمایر اهمیت ویژه‌ای دارند، چرا که:
- باعث می‌شوند جمله‌ها کوتاه‌تر و روان‌تر شوند؛ اگر ضمایر نبودند، مجبور بودیم اسامی را چندین بار تکرار کنیم.
- کمک می‌کنند تا متن یا گفتار از نظر سبک و ساختار بهتر شود و تمرکز به روی مفهوم بماند نه تکرار اسامی.
- ضمایر همچنین نقش مهمی در اتصال قسمت‌های مختلف متن دارند، زیرا به «مُسبقاً ذکر شده‌ها» (antecedents) بازمی‌گردند و ارتباط بین جملات را برقرار می‌کنند.
- برای زبان‌آموزان، یادگیری ضمایر به آنها قدرت می‌دهد تا جمله‌های پیچیده‌تر بسازند و اشتباهات کمتری داشته باشند (مثلاً اشتباه در تطابق ضمیر و اسم، یا استفاده اشتباه از ضمیر موضوعی و مفعولی). در نتیجه، بخش ضمایر یکی از مباحث پایه‌ای و مهم گرامر است که نباید نادیده گرفته شود.
انواع ضمایر در انگلیسی
در این بخش مهم‌ترین انواع ضمایر را معرفی می‌کنیم، هر کدام را توضیح می‌دهیم، مثال می‌آوریم و نکات کاربردی آن را ذکر می‌کنیم.
1. ضمایر شخصی یا Personal Pronouns چیست؟
ضمایر شخصی رایج‌ترین نوع ضمایر هستند. این ضمایر به اشخاص یا چیزها اشاره دارند که نقش آنها در جمله به عنوان فاعل (subject) یا مفعول (object) است.
شرح
- ضمایر شخصی هنگامی که نقش فاعل را دارند (مثلاً «من رفتم»، «او می‌نویسد») به صورت I, you, he, she, it, we, they هستند.
- هنگامی که نقش مفعول دارند (مثلاً «او مرا دید»، «کتاب را به او داد») به صورت me, you, him, her, it, us, them هستند.
- در ضمایر شخصی انگلیسی باید به تطابق در عدد (تک‌شمار/جمع) و شخص (اول، دوم، سوم) و جنسیت (در سوم شخص تک‌شمار: he/he/him برای مرد، she/her/her برای زن، it برای چیز یا حیوان وقتی جنسیت مشخص نیست) توجه کرد.
مثال‌ها
I am happy.
من خوشحال هستم.
They are coming soon.
آنها بزودی خواهند آمد.
I handed the book to her.
من کتاب را به او دادم.
نکات کاربردی
- در تمرین برای زبان‌آموزان توصیه می‌شود که جدول ضمایر شخصی را حفظ کنند:
Subject: I, you, he, she, it, we, they
Object: me, you, him, her, it, us, them
- زمانی که ضمیر جایگزین اسم شود، باید مشخص باشد که ضمیر به چه «مُسبقاً ذکر شده‌ای» (antecedent) برمی‌گردد؛ اگر این وضوح وجود نداشته باشد، جمله ممکن است گنگ شود.
2. ضمایر ملکی یا Possessive Pronouns چیست؟
یکی دیگر از انواع مهم ضمایر، ضمایر ملکی هستند که مالکیت را نشان می‌دهند، مثلاً «مال من»، «مال او» و غیره.
شرح
- ضمایر ملکی به دو دسته تقسیم می‌شوند: یکی «صفت ملکی» (possessive adjective یا determiner) که قبل از اسم می‌آید (مثل my book) و دیگری «ضمیر ملکی» (possessive pronoun) که به جای اسم همراه با مالکیت می‌آید (مثل mine, yours, hers)
- مثال:
This is my car. (صفت ملکی)
این ماشین من است.
This car is mine. (ضمیر ملکی)
این ماشین برای (مال) من است.
نکات کاربردی
- زبان‌آموزان باید تفاوت بین صفت ملکی و ضمیر ملکی را بدانند.
- در انگلیسی، ضمایر ملکی معمولاً بدون آپوستروف هستند، برخلاف برخی اشتباهات رایج که علامت «’s» را اضافه می‌کنند. مثلاً yours, hers, ours (نه your’s) مثال اضافی:
That book is yours.
آن کتاب برای (مال) شماست.
The responsibility is ours.
مسئولیت با ما است.
- دقت کنید که ضمایر ملکی، صفاتی که بعد از اسم می‌آیند را حذف می‌کنند و به جای «کتاب من»، می‌گویند «کتاب مال من».
3. ضمایر انعکاسی یا Reflexive Pronouns چیست؟
این نوع ضمایر زمانی استفاده می‌شوند که فاعل و مفعول جمله یکسان باشند یا وقتی می‌خواهیم تأکید کنیم که شخص/چیزی خودش عمل را انجام داده است.
شرح
- ضمایر انعکاسی معمولاً با «-self» یا «-selves» ساخته می‌شوند: myself, yourself, himself, herself, itself, ourselves, yourselves, themselves.
- مثال‌ها:
I hurt myself.
من خودم را زخمی کردم.
She prepared lunch by herself.
او ناهار را خودش آماده کرد.
They will handle it by themselves.
آنها خودشان مدیریتش می‌کنند.
نکات کاربردی
- زمانی که می‌گوییم «من خودم این کار را کردم»، در انگلیسی می‌گوییم: I did it by myself.
- ضمایر انعکاسی می‌توانند برای تأکید استفاده شوند (intensive use): “He did it by himself.”
- نکته کاربردی: اشتباه رایج این است که ضمیر انعکاسی را بدون ضمیر مناسب فاعلی استفاده کنیم، مثلاً «*Myself went to the store» اشتباه است. باید بگوییم: I went to the store by myself (خودم به مغازه رفتم.).
4. ضمایر نمایشی یا Demonstrative Pronouns چیست؟
این ضمایر مقصدشان «نشان دادن» چیزی هستند، مثل این، آن، اینها، آنها در فارسی.
شرح
- در انگلیسی: this, that, these, those.
- تفاوت بین «this/these» و «that/those»: “this” و “these” معمولاً به چیزی که نزدیک‌تر است، اشاره می‌کنند؛ “that” و “those” به چیزی که دورتر است.
- مثال‌ها:
This is my book.
این کتاب من است.
Those were memorable days.
آن روزها روزهای به‌یادماندنی بودند.
نکات کاربردی
- وقتی ضمایر نمایشی به جای اسم می‌آیند، نقش ضمیر را دارند، نه فقط صفت قبل از اسم. مثلاً: “This is mine” (این برای من است.) (ضمیر) در مقابل “this book is mine” (این کتاب برای من است.) (صفت + اسم).
- در تمرینات زبان‌آموزی، پیشنهاد می‌شود با استفاده از این/آن در جملات مختلف کار شود تا تفاوت جمع/تک‌شمار و نزدیک/دور مشخص شود.
مطالعه بیشتر: آموزش کامل گرامر there is و there are
5. ضمایر پرسشی یا Interrogative Pronouns چیست؟
این ضمایر برای سؤال کردن به کار می‌روند، یعنی وقتی می‌خواهیم بپرسیم «چه کسی؟»، «چه چیزی؟»، «کدام؟» و غیره.
شرح
- ضمایر پرسشی رایج: who, whom, whose, which, what.
- مثال‌ها:
Who is coming?
چه کسی می‌آید؟
What happened?
چه اتفاقی افتاده‌است؟
Which one do you prefer?
کدام یک را شما ترجیح می‌دهید؟
Whose bag is this?
این کیف برای چه کسی است؟
نکات کاربردی
- توجه به نقش ضمیر: مثلاً who به عنوان فاعل به کار می‌رود؛ whom به عنوان مفعول. (امروز در مکالمات عادی، whom کمتر به کار می‌رود ولی در متون رسمی ممکن است دیده شود).
- برای زبان‌آموزان توصیه می‌شود سوال‌های متداول را با این ضمایر بسازند تا درک کاربرد آنها بهتر شود.
6. ضمایر موصولی یا Relative Pronouns چیست؟
این ضمایر برای وصل کردن دو قسمت جمله به کار می‌روند؛ مثلاً «که»، «ای که»، «چیزی که».
شرح
- ضمایر موصولی در انگلیسی: who, whom, whose, which, that.
- مثال:
The man who is standing there is my uncle.
آن فردی که آنجا ایستاده‌است، عمو/دایی من است.
She gave me the book that I wanted.
او به من آن کتابی که من می‌خواستم را داد
- نقش مهم: ضمایر موصولی به اسم یا ضمیر قبلی باز می‌گردند و بخشی از جمله بعدی را توضیح می‌دهند.
نکات کاربردی
- زبان‌آموز باید دقت کند که کدام ضمیر برای شخص (who/whom) و کدام برای چیز (which/that) استفاده شود.
- ضمیر «that» در بسیاری از مواقع به عنوان جایگزینی برای who/which به کار می‌رود (بسته به سبک و رسمی بودن متن).
- تمرین: جملات ترکیبی بسازید با «who/which/that» تا مهارت اتصال جمله‌ها تقویت شود.
7. ضمایر نامعین یا Indefinite Pronouns چیست؟
این نوع ضمایر اشاره کلی دارند، نه به شخص یا چیزِ مشخص. به عبارتی، «هرکس»، «هیچ کس»، «همه»، «چند نفر»، «کسی».
شرح
- مثال‌ها در انگلیسی: someone, anyone, everyone, nobody, something, anything, each, few, many.
مثال‌های کاربردی:
Nothing happened.
هیچ اتفاقی نیفتاده‌است.
Each student has a book.
هر دانش‌آموز کتاب دارد.
نکات کاربردی
- دقت به تطابق در عدد: بعضی ضمایر نامعین ممکن است با فعل جمع یا مفرد بیایند، بنابراین باید دقت داشت.
- برای تقویت درک، زبان‌آموزان می‌توانند این ضمایر را در جملات مختلف تمرین کنند.
8. ضمایر متقابل یا Reciprocal Pronouns چیست؟
این ضمایر وقتی استفاده می‌شوند که دو یا چند نفر متقابلاً عملی را نسبت به هم انجام می‌دهند، مثل «همدیگر» یا «یکدیگر».
شرح
- در انگلیسی: each other, one another.
- مثال‌ها:
They helped each other.
آنها به یکدیگر کمک کردند.
The committee members look at one another’s work.
اعضای کمیته به کارهای یکدیگر نگاه می‌کنند.
نکات کاربردی
- زبان‌آموزان باید بدانند که «each other» معمولا برای دو نفر استفاده می‌شود، «one another» برای بیش از دو نفر (اگرچه امروزه اغلب به جای هم استفاده می‌شوند).
- تمرین: ایجاد جملاتی که نشان دهنده همکاری متقابل هستند و ضمایر متقابل به کار رود.
مطالعه بیشتر: ۵۰ فعل بی‌قاعده انگلیسی ضروری برای مکالمه
نکات مهم در استفاده از ضمایر
در ادامه چند نکته کاربردی و رایج که زبان‌آموزان ممکن است با آن مواجه شوند، بیان می‌شود.
1. تطابق ضمیر با اسم یا عبارت قبلی
هر ضمیر باید با اسم یا گروه اسمی که جایگزین می‌کند، از نظر عدد (تک‌شمار/جمع) و جنسیت (در صورت وجود) مطابقت داشته باشد.
مثال: «The trains were late, they were delayed» (قطارها تاخیر داشتند، آنها به تعویق افتاده‌اند.) چون «the trains» جمع است، ضمیر «they» به کار می‌رود.
اشتباهی که ممکن است رخ دهد: «The train was late, they were delayed» (قطار تاخیر داشت، آنها به تعویق افتاده‌اند.)— اشتباه است چون train تک‌شمار است، باید «it» باشد.
2. وضوح مرجع ضمیر (Antecedent)
ضمیر باید به چیزی که قبلاً ذکر شده (یا واضح است) بازگردد. اگر مرجع ضمیر روشن نباشد، ممکن است مفهوم گنگ شود.
مثال غلط: “John talked to Mark. He was angry.” جان با مارک حرف زد. او عصبانی است. – واضح نیست که «he» کدام است؟ John یا Mark؟
پس در نوشتار، سعی کنید مرجع ضمیر را مشخص نگه دارید.
3. اجتناب از تکرار یا استفاده نامناسب ضمیر
هدف ضمایر کاهش تکرار اسامی است. ولی اگر ضمیر به کار رود و مرجع آن مشخص نباشد، بهتر است اسم را تکرار کنید یا بازنویسی کنید. همچنین، استفاده نادرست از ضمیر (مثل استفاده ضمیر مفعولی به جای فاعل) ممکن است جمله را ناصحیح کند. مثال: «It is me» (من هستم/منم) به رغم اینکه در زبان گفتاری رایج است، در زبان رسمی ممکن است «It is I» بهتر استفاده شود.
4. انتخاب درست نوع ضمیر
همان‌طور که دیدیم، ضمایر انواع متعددی دارند: شخصی، ملکی، انعکاسی، نمایشی، پرسشی، موصولی، نامعین، متقابل. باید زبان‌آموز بداند در موقعیت مناسب کدام نوع را به کار ببرد.
نکته: برخی ضمایر ممکن است همزمان نقش ضمیر و صفت را داشته باشند یا بخشی از اصطلاح باشند پس تمرین و مثال زیاد لازم است.
مطالعه بیشتر: تفاوت Active و Passive Voice در گرامر انگلیسی به زبان ساده
توصیه برای تمرین
- جدول ضمایر را مرتب مرور کنید و برای هر ضمیر چند مثال بسازید.
- متن‌های انگلیسی کوتاه بخوانید و ضمایر را پیدا کنید، ببینید به چه چیزی برمی‌گردند.
- در نوشتن، بعد از اسم، جمله‌ای بنویسید و سپس ضمیر آن را جایگزین کنید ببینید آیا وضوح جمله حفظ می‌شود یا خیر.
- خطاهای رایج را بدانید: مثل تطابق عدد/جنسیت، مرجع نامشخص، استفاده ضمیر نادرست به جای اسم، و استفاده نابجا از ضمایر انعکاسی یا متقابل.
سخن پایانی
در این مقاله ضمیر، انواع آن، اهمیتش و نکات استفاده از آن را شرح دادیم و دیدیم که ضمایر واژه‌هایی هستند که جایگزین اسم یا عبارت اسمی می‌شوند تا از تکرار جلوگیری کنیم و جمله‌ها روان‌تر شوند. سپس انواع مهم ضمایر در انگلیسی را بررسی کردیم، که شامل:
- ضمایر شخصی
- ضمایر ملکی
- ضمایر انعکاسی
- ضمایر نمایشی
- ضمایر پرسشی
- ضمایر موصولی
- ضمایر نامعین
- ضمایر متقابل
همچنین نکات کاربردی در استفاده از ضمایر را مطرح کردیم مثل تطابق ضمیر، وضوح مرجع ضمیر و انتخاب نوع مناسب ضمیر. برای زبان‌آموزان پیشنهاد می‌کنیم این مبحث را به صورت منظم تمرین کنند، جملات خودشان را بنویسند، ضمایر را در متون پیدا کنند و جدول ضمایر را همراه با مثال حفظ کنند. با کمی تمرین، استفاده صحیح از ضمایر تبدیل می‌شود به یکی از مهارت‌های عادی شما که در نوشتار و گفتار انگلیسی به کار می‌رود.
اگر رویای تسلط بر گرامر زبان انگلیسی و صحبت کردن مانند یک فرد انگلیسی زبان را دارید، انگلیش فکت بهترین انتخاب برای شماست! دوره‌های آنلاین ما با بهره‌گیری از مدرن‌ترین روش‌های آموزشی بین‌المللی طراحی شده‌اند و برای تمام سطوح، از مبتدی تا پیشرفته، مناسب هستند. در انگلیش فکت، اساتید حرفه‌ای و نیتیو با استفاده از فناوری‌های نوین و فعالیت‌های تعاملی، شما را در مسیر یادگیری سریع و مؤثر انگلیسی همراهی می‌کنند. از دوره‌های ما دیدن کنید و برای اطلاعات بیشتر، همین حالا با کارشناسان ما در واتساپ تماس بگیرید. همین امروز برای جلسه تعیین سطح رایگان خود ثبت‌نام کنید و اولین قدم را در این مسیر هیجان‌انگیز بردارید.
